Spor Bilimleri - Spor Eğitimi - Spor Ve Eğitim - Spor Kültürü

Eğitim sporun en önemli boyutlarından birisidir. Spor bu boyutuyla ele alındığında iki şekilde değerlendirilmesi gerekir. Spor için eğitim ve eğitim için spor. Spor için eğitimde spor amaçtır ve sporun en üst düzeyde gerçekleştirilebilmesi için eğitimden yararlanılır. Sporcu eğitimi antrenör eğitimi seyirci eğitimi hakem ve spor yöneticilerinin eğitimi söz konusudur. Bu anlamda eğitim sporun hizmetindedir ve sporun teknik estetik ve performans düzeyini yükseltmek için vazgeçilmez bir yoldur. Antrenman bilimi ve spor fizyolojisi spor psikolojisi spor yönetimi ve işletmesi spor pedagojisi gibi pek çok bilim dalı spor için eğitimde önemli yer tutar. Eğitim için sporda ise spor eğitimin hedeflerine ulaşması için kullanılan araçlardan sadece bir tanesi ama belki de en eğlencelisi ve doğru kullanıldığında en etkilisidir.

Eğitim bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir. Kasıtlı olarak kültürlenmeye eğitim denilir (4 12). Genel anlamda eğitimin dört amacı vardır. Bireyi kültürlemek toplumsallaştırmak üretken olmasını sağlamak ve bireyselleştirmek (2 13). Bireyselleştirmede bireylerin gizil güçlerinin ortaya çıkartılması ve istenen doğrultuda değiştirilmesi söz konusudur. Bu değişim bilişsel duyuşsal ve psikomotor alanlarda oluşturulabilir. Eğitimle aktarılan kültürel değerler; müzik resim yontu folklor bilim teknik spor vb. olarak ele alınabilir (8 25). Toplumsallaştırma bireyin o toplumdaki yazılı olan ve olmayan kuralları benimsemesi anlamındadır.

üretkenlik ise bireyin kendi yeteneklerine uygun bir iş sahibi olarak kendi geçimini sağlaması toplumun zenginliklerini koruyan ve kalkınmasına katkıda bulunan Sağlıklı mutlu ve dengeli bir insan olmasıdır. Günümüzde eğitimin amaçlarının bireyi nedenini anlamaksızın yapacağı tercihlere koşullandırmaktan çok özgürce tercihler yapmaya teşvik etmek olduğu kabul edilmektedir. Bu bakımdan eğitim bireyin özgür kılınmasında önemli bir etken olmaktadır. Burada sözü edilen özgürlük kavramı; insana değer verilmesini insanların eşit haklara eşit fırsatlara sahip olmasını da kapsamına almaktadır (3 141). Bu durumda eğitimin bireyi bir yurttaş olduğu kadar bir insan olarak da biçimlendirmesi gerekir. insan fiziksel zihinsel ve ruhsal yönleriyle bir bütün olarak değerlendirilmeli eğitim bu hizmeti gerçekleştirecek şekilde düzenlenmelidir. Aksi takdirde belli bir eğitim düzeyinde bir meslek sahibi ve yeterli bir geliri bulunan ancak kendini gerçekleştirememiş pek çok insan ortaya çıkmaktadır. Başarılı görünümleri arkasında mutsuz ve dengesiz yaşantılarıyla bu insanlar topluma beklenilen katkıyı sunamamaktadır.

Maslaw'a göre kendini gerçekleştirmiş kimselerdeki belli başlı özellikler şunlardır (3 122).
1-Kendini başkalarını ve doğayı kabul etme
2-İçten geldiği gibi doğal ve sade davranabilme
3-Kendi dışındaki bir soruna yönelebilme
4-Yalnız kalabilme ve bundan hoşlanma
5-Güzellikleri takdir edebilme
6-İnsanlık alemi ile kendini özdeşleştirebilme
7-Başkaları ile yoğun ilişkiler kurabilme
8-Eşitlikçi ve yoğun ilişkiler kurabilme
9-Yanlış ile doğruyu iyi ile kötüyü amaç ile aracı ayırt edebilme
10-Yaratıcı nüktedan ve kendine has olabilme

Bütün bu özellikler insana önce kendini sonra başkalarını tanıyabilme fırsatının olabileceği yoğun yaşantılar sayesinde kazanılabilir (7 165). Spor bunun en güzel örneklerinden biridir. Spor ortamı içinde birey kendi yeteneklerini ve başkalarının yeteneklerini tanımayı eşit koşullarda yarışmayı yenilgiyi kabullenerek başkalarını takdir edebilmeyi kazandığı zaman mütevazı olabilmeyi başkalarına yardım etmeyi doğayla ve zamanla yarışarak zamanını ve emeğini en uygun şekilde kullanmayı öğrenir. Bu anlamda spor insanı çok yönlü olarak hayata hazırlamayı amaçlayan çağdaş eğitim sisteminin önemli bir aracıdır.

Demokratik toplumların eğitim anlayışının başında bireylerin düşüncelerini beklentilerini özgürce ifade edebilecekleri ortamın yaratılması temel ilke olarak yer almaktadır. Görüldüğü gibi sadece fikir eğitiminden sorumlu bir öğretim ve eğitim sistemi artık geçerli değildir. Çünkü insan sadece beyinden ibaret değildir onun en az öteki kadar eğitilmeye gereksinimi olan bir vücudu ve ruhsal durumu vardır.

Bunu sağlayan en etkili yolun beden eğitimi etkinlikleri ve spor olduğu anlaşıldıktan sonradır ki bütün ileri uygar ülkeler bu uğurda hiç bir fedakarlıktan kaçınmamışlar büyük emekler ve paralar harcamışlar ve çabalarını arttırmakta devam etmişlerdir. Bizimse ulus olarak bu gerçeği teorik olarak kabul ettiğimiz halde henüz uygulama alanına tam olarak aktaramadığımız bir gerçektir (1 34). 1739 sayılı Eğitim Temel Kanununun Türk Milli Eğitiminin genel amaçları bölümünün ikinci Maddesinde Bir ülkenin kalkınma ve gelişmesinde en önemli faktör olan insanı gücü mükemmel fizik kapasitesi yüksek ruh sağlığı tam çocukluk yıllarından itibaren istemli bir beden eğitimi ve sporun ömür boyu uygulanması gerektiğine inanmış bunu alışkanlık haline getirmiş olarak yetiştirmek esastır’ açıklaması yer almaktadır. Bu amaca ulaşabilmek için okul öncesi eğitimden başlayarak eğitimin her kademesinde spor uygulamalarının yer alması gerekir.

Tüm dünyada eğitimin temel amacının eğitilen ferde içinde yaşadığı toplumun değerlerinin aktarılması uzun vadede onu toplumun yetkin dengeli ve üretken bir üyesi haline getirmek dolayısıyla da toplumsal entegrasyonu temin etmek ve sürdürmek olduğu açıktır. Ancak her ülke kendi eğitim politikasına göre eğitimin amaçlarını süresini ve kapsamını belirleyerek uygular (5 234). Beden Eğitimi ve Sporu tam bir program içinde uygulamaya başlayan ve bunu genel eğitim sisteminin bir parçası sayan ilk ulus eski Yunanlılardır. Yeni çağlarda Beden Eğitimi ve Sporu sistemli bir hale getiren ilk ülke ise Almanya olmuştur (13 24). Gerçekten spordan günümüzde hem sosyalleşme ve sosyal dayanışma süreçlerini oluşturmanın hem de bu süreçlerde erişilen hususları korumanın; yani sosyal entegrasyonun aracı olarak yararlanılmaktadır.

Sivil toplum örgütlerinin etkin bir biçimde fonksiyonel olduğu günümüz Almanya'sında her dört yurttaştan birin bir spor kulübünün aktif üyesi oluşu bu ülkede engelliler ve hatta çocuklu annelere yönelik spor programlarının varlığı çağdaş endüstriyel bir toplumda sporun yerini göstermektedir (6 312). Ülkemizde de spor temel eğitim programı içinde beden eğitimi dersleri ile yerini almıştır. Beden Eğitimi derslerinin amacı ise Atatürk İlke ve İnkılapları Anayasa Milli Eğitim Temel Kanunu ve Türk Milli Eğitimin temel amaçları doğrultusunda; öğrencilerin gelişim özellikleri de göz önünde tutularak onların kişisel ve toplumsal yönden sağlıklı mutlu iyi Ahlaklı ve dengeli bir kişilik sahibi yapıcı yaratıcı ve üretken Milli kültür değerlerini ve demokratik hayatın temel ilkelerini benimsemiş fertler olarak yetiştirilmesi olarak belirlenmiştir.

Sağlıklı insanlar sağlıksız insanlardan daha güvenilirdirler. O halde gelecekte toplumda sorumluluklar yüklenecek yetişkinlerin iyi alışkanlıklar edinmesinde gerek bireylerarası gerekse toplumlararası iyi ilişkilerin kurulmasında ve devamında çocukluktan başlayan beden eğitimi ve spor faaliyetlerinin büyük önemi vardır. Bu bakımdan sporun üzerine eğilinmesi gereken bir konu oluşu dünya ülkeleri tarafından da ele alınmıştır. UNESCO gibi kuruluşlar bu konuya önemle eğilmişler dünyada birçok ülke beden eğitimi ve spor derslerinin arttırılması yoluna gitmiş sporda başarılı öğrencilere burslar ödüller vererek teşvik etmişlerdir (10 187). Eğitim dönemlerinde gereği gibi ele alınmayan hareket ve beden eğitimi çocukta ve okul gençliğinde spor bilincini ve alışkanlığını oluşturamamaktadır (12 22).

Sonuçta bedensel enerji kapasitesini iyi kullanamayan bedensel ruhsal ve toplumsal yönden sağlıksız nesiller yetiştirme sorunuyla karşılaşılmaktadır (11 197). Okul öncesi ve ilkokulların ilk sınıflarında müfredat programlarına baktığımızda bu programların günlük işlere ve anlayışa dayalı temel becerileri edinme ve geliştirmeyi ön plana aldığı taklidi hareketlere ve dramatizasyona yer verildiği görülmektedir. İlkokullarda beden eğitimi derslerinin büyük bir çoğunluğu temel sportif eğitimden yoksun sınıf öğretmenlerince işlendiği göz önüne alınırsa uygulamanın ne derece sağlıklı olacağı düşünülmelidir (10 187). Eğitime yapılan yatırımın insana yapılan yatırım olduğunu kabul ederek teorik anlamda kabul edilenlerin hayata geçirilmesi gerekir.

Verhaegen'in belirttiği gibi sporun eğitimde yararlı olabilmesi için bir topluluk içerisinde bireysel özgürlüğün egzersizi kendini ve başkalarını daha iyi tanıma iletişim ve değişim duygulanım gücünün gelişmesi sevinç ve mutluluk kaynağı olması çeşitli bedeni ahlaki ve entellektüel değerleri yaşanmış deneyimler haline getirmesi gerekir (14 29). Eğitimin başlangıç noktasında da kısa ve uzun vadeli amaçlarının temelinde de insan vardır.

Bu anlamda eğitimin bir parçası olarak spor toplumsal sağlık huzur ve barış için insanın bütünlüğüne ve tüm kişiliğine katkıda bulunacak şekilde değerlendirilmelidir. Her bireyin karşılanması gereken sosyal ihtiyaçları arasında ait olma sevilme tanınma ve kabul edilme isteği bulunur. Bu ihtiyaçları karşılandığında bireyin topluma uyumu kolaylaşacaktır. Spor eğitim sistemi içinde gereken yeri ve önemi alıyor ise bireye bu ihtiyaçlarını karşılama olanağı sağlanmış olur. Sosyal tatmini yaşayan birey mesleki yönden eğitilmek toplumsal idealleri benimsemek ve toplumsal gelişmeye katkıda bulunmaya hazır durumdadır.